Ставре Џиков - јавно обвинителство

Ставре Џиков - јавно обвинителство

(2)

Сведоштва за злосторствата и смртни казни без пресуди

Со демократизацијата на општеството и кај нас се пповеќе има мемоарска литература и документаристичка проза. За помладите генерации - можност изворно да се види најжестоката опачина и мачилишта на комунистичкиот режим каде што генералниот секретар на партијата бил Господ, а државата сведена на политички постулат - партијата е држава. Лани од печат излезе биографската книга "Мојот татко - Методија Андонов Ченто" презентирана со изворни текстови на Ченто. За тоа како државата незаконски вршела егзекуции без пресуди во 1944 и 1945 аргументирано потврдува со својот автобиографски запис тогашниот претседател на македонската држава - Методија Андонов-Ченто: "... Следниот ден по враќањето во Скопје кај мене бараа прием две групи граѓани од Велес и од Куманово. Веднаш штом ги примив почнаа да протестираат затоа што нивните блиски - сопрузи, татковци, браќа, синови, кои биле затворени под обвинение дека соработувале со окупаторите, или дека биле шпекуланти и воени богаташи, ноќта биле стрелани без да бидат судени. Тоа мене многу ме изненади, бидејќи за такво нешто никој ништо не ми кажа. Побарав веднаш да дојди повереникот за внатрешни работи Киро Петрушев. Додека чекав да дојди се обидував да ги смирам, уверувајќи ги дека тоа е накаква провокација и дека не е вистина. Но тоа ништо не помагаше затоа што тие ми префрлуваа дека јас и таа што ја нарекуваме народна власт сме дволични потсетувајќи ме дека, само пред две-три недели на заседанието на АСНОМ, сум ветувал дека сите што се обвинети и затворени како соработници на окупаторите, или како воени богаташи и шпекуланти, кои на народот му нанеле зло, ќе бидат судени објективно и јавно од народни судови, кои ќе ги формира народната власт. Викајќи револтирано ме прашуваа: - Каде се тие твои народни судови? А ако ги има, зарем тие јавно работат по полноќ? Ми упатува и навредливи зборови, кои ги игнорирав затоа што мислев дека имаат право да бидат огорчени, ако навистина нивните блиски биле стрелани. Моите молби, да бидат трпеливи додека разбереме дали тоа е вистина, не помагаа. Се уште верував дека тоа е пропаганда на реакцијата за да ја омаловажи новата власт, но за жал бев многу разочаран кога Киро Петрушев ми потврди дека тоа е вистина и дека според некои сознанија истото се случило и со затворениците во Ресен. Не сум свесен како успеав да ги натерам луѓето да го напуштат кабинетот, ветувајќи им дека ќе го испитаме случајот и ако има нешто неправилно стоено дека сторителите ќе ги земеме на одговорност. Не верувам дека за нив беше утеха што некој би одговарал, нити пак тоа дека народната власт ќе спречи нови такви случаи, бидејќи нивните блиски не можевме да ги оживиме. Кога останавме сами со Киро Петрушев го замолив да ми кажи дали знае некои детали. Ми кажа дека го известиле оти кај мене се дојдени повеќе лица од Велес и Куманово да протестираат за наводно стрелање на затвореници, па почнал да се распрашува по свои канали дали е тоа вистина, бидејќи затворениците не беа во надлежност на Поверенството за внатрешни работи, туку беа во надлежност на Одделението за заштита на народот при Националниот комитет, или како што скратено го викаа ОЗНа. Разбрал дека навистина, после полноќ, се одведени надвор од градовите и некаде се стрелани. Исто така разбрал дека тоа е сторено со знаење на Це-ка. Затоа го повикав Лазо Колишевски, кој беше секретар на Це-ка, а и потпредседател на Президиумот, за да видам дали тој нешто повеќе знае. Кога дојде Лазо почнав да му кажувам што се случуваше во мојот кабинет, но тој ме прекина со зборовите: - Разбрав и ги видов луѓето. Јас се извинувам оти не ти кажав порано, но ти деновиве не беше тука, а пред тоа не се видовме салам за да ти кажам дека тоа е по, како да речам, по налог на Кардељ. Кога го испраќав, после заседанието на АСНОМ, ми рече дека е многу зачуден што за време на војната, во Македонија имало толку многу малку жртви во споредба со другите краишта во Југославија. Ми рече за да се потврди сликата која е создадена кај сојузниците треба од ОЗНа, нечујно, сите затвореници да бидат стрелани. Мислев дека и ти треба да си согласен со овој став, бидејќи и партијата се сложува сите народни непријатели да се ликвидираат. Следниве вечери треба да бидат ликвидирани и во другите градови. - Зарем заборави дека на заседанието на АСНОМ реков дека народната власт ќе формира народни судови, кои ќе им судат на воените злосторници, како што е решено и на првото заседание? Едно е да се судат, друго е да се осудат, а трето да се стрелаат ако нивните жалби не бидат усвоени од највисокиот орган. Но да се стрела без пресуди, само за да има повеќе жртви, исто така е злосторство - му реков. - Какво злосторство, кога толку многу делегати на заседанието бараа без милост да се ликвидираат сите злочинци. А што се однесува за пресуди, и пресуди ќе бидат напишани. - рече Колишевски..." Во Јавното обвинителство на Скопје од 1 јули до 1 септември 1945 година беше именуван Димче Аџи-Митревски, роден од Прилеп завршил Правен факултет во Белград 1940 година. Пред тоа од март до јули таа година работи како народен обвинител во Судот за судење престапи против македонската национална чест. Потоа работи по неколку месеци во обвинителствата во окрузите Куманово и Скопје, а потоа до 1 јули 1949 година оди во Сојузното јавно обвинителство во Белград. Од средината на тој месец бил уапсен како информбировец и казнет со издржување казна на Голи Оток. Своето сеќавање ќе го изнесе на Симпозиумот за Петре Пирузе, на 18 и 19 јуни 1993, во Охрид: "...Трагедијата и прогонот на Петре Пирузе, како и на многу други смели и искрени револуционери и борци за социјална правда и слобода на македонскиот народ, не започнува со Голи Оток. Уште веднаш по ослободувањето, бирократската "врвушка" почнува да бара и да наоѓа опортунисти, елементи на сигурни за Партијата, такви кои не ја почитуваа партиската дисциплина и беа непослушни, преплатени противници на социјализмот, македонски националисти ... и уште што не!? ... Многу стари македонски револуционери (Павел Шатев, Димитар Влахов, Алексо Мартулков, Шакир-војвода, Васил Ивановски и р.), кои дојдоа во својата родна, тукушто ослободена Македонија, за да и ги подарат своите последни години на животот, во завршната доградба на нивниот идеал - македонската држава, брзо станаа жртви на нарцисоидната бирократска власт... Колку повеќе во натамошниот фд се деформираше владејачката партиско-државна гарнитура, метастазата на новородениот "гаулајтерски систем" се инфилтрираше во сите пори и во сите домени од општественото и тукушто заживеаното тело на социјализмот кое почнуваше да губи од животниот сок и да се разложува... Тогаш почнаа да се бараат "виновници без вина", потенцијални непријатели, кои се отстрануваа од Македонија и се испраќаа во "македонскиот Сибир" (како што рече авторот на фељтонот за Д. Влахов) - Белград! Ваквиот став и однос на Партијата спрема старите револуционери и особено спрема интелегенцијата, јасно се гледа од многу записници, документи и други материјали од работата на тогашното Политбиро и од Пленумот на ЦК на КПМ. Со вклучувањето на одредени државни органи (УДБ, некои контролни тела на Партијата, целата таа активност доби организиран карактер: најнапред се следело движењето на некои набележани лица, нивните контакти со разни личности, разговори, искажувања и тие "резултати", во вид на извештаи или информации, органите за безбедност ги доставувале до ЦК, а овие потоа ги регистрирале во соодветните служби... Постепено, но сигурно, почнувал процес на создавање на еден привилегиран и моќен слој, во лицето на државно-партиската "врвушка", по една вертикала која одеше од врвот и се спушташе до општинската номенклатура. Проповеданиот модел на слобода, социјална правда, широки демократски права, во практиката, во општествениот живот, се повеќе имаше призвук на една убава илузија, на која недемократската власт набрзо и стави крај..." И живите политички робијаши под тортура на комунистичката диктатура не поминуваа полесно. На тоа не упатува книгата "Голоточки сведоштва" од Димче Најчески. На страниците од книгата споменати стотици имиња и сведоштва, а тука само кус извадок за сведоштвото на велешанецот Илија Терзиев: "... Кон крајот на август 1951 година на Свети Гргур дојде Александар Ранковиќ, најревносниот извршител на тортурите коишто доаѓаа од највисокиот врв. Тој дојде во посета на нашиот логор. Ние сите бевме на нозе. Беше ужасно топло и сите бевме голи. Бевме живи костури. Тој, во придружба на Светислав Стефановиќ, Војо Лукиќ, Боро Чушкар, Војо Капечиќ, Роловиќ, потоа управникот на логорот, Милан Гаговиќ и другите од управата, Булаиќ, Бугарчиќ, Методија Стефановски и уште. Беа собрани педесетина офицери на УДБ-а. Беше собрана сета управа на островот Раб. Ние логорашите бевме построени во два реда во должина од над еден километар. Малиот остров Свети Гргур, одекнуваше од паролите... Тито. Партија". "Марко, Марко". Александар Ранковиќ имаше и што да види: пред него беше построена најтажна колона затвореници кои тежеа меѓу 30 и 45 килограми. Одвисоко ги гледаше довчерашните воини од Сутјеска. Кадињача, Зеленгора, Шумадија, Караорман, Банија, Кордун, Срем. Во него, како во Господ гледаа довчерашните генерали, полковници, мајори, капетани, народни херои, борци, многумина со рани по целото тело како спомен од одбраната на Југославија од домашниот и од надворешниот непријател. Ние, логорашите, со наведнати глави, на августовското сонце, ја рецитиравме паролата: "Марко, Марко", "Тито, Партија", "Да живее КПЈ", а во нашите пресуди стоеше дека сме ја иневериле Партијата...". Неодминливо посведочување за пеколот што го создаде претходниот режим и едноумието ќе ни презентира книжевникот и театролог, кочанчанецот Александар Алексиев, во книгата "Деветте круга на пеколот". "... На крајот, бродот застана. Со комплетната боева опрема, со пендреци и летви, низ скалите веќе слегуваше поголема група милиционери. Првин ги подбркаа оние од горните платформи. На ист начин. Со тепање и пцости. Јас пак, по скалите, слегов на најдолната платформа и бев во последната групичка што го напушти бродот. А тогаш, трчајќи колку што можев побрзо, ги искачив скалите избегнувајќи гиударите на милиционерите. Кога истрчав на најгорната палуба прескокнав човек со дрвена протеза, па некои со патерици. Подоцна разбрав. Оној со дрвената нога бил Цане Светиев од Битола. Дури и сакати луѓе Македонија испраќаше на Голи Оток. Од ревност ии од неинформираност? Пред мене по палубата трчаа уште неколкумина. Се во круг. Не знаевме каде е излезот. По нас милиционери зазбивтани како ѕверови. Еден, што трчаше пред мене, скокна во морето. Решив да скокнам и јас. го свлеков капутот. Така ме научи татко ми по она мое несреќно давење во Морава. Веќе знаев да пливам како риба. Така велеше тој. Скокав од палубата на бродот, висок, огромен. Плеснав во водата како ѓуле. Се нурнав мошне длабоко. Чинев, ќе ми прснат ушните тапанчиња. Но сепак испливав. Започнав да кружам околу бродот. Каде? Пред мене гледам остров. Од камен. Бел. Ни трева, ни дрвја! Веднаш до него, уште едн остров. Овој црн. Од гранит. Уште пострашен! На брегот илјадници луѓе. Како мравки. во летни војнички униформи. Изгорени од сонцето, брадосани. Како Арапите на баба ми. Каква ли е оваа војска? Од каде на овој остров? Накрај како глушец допливав до брегот. Веќе бев преморен. Почнав да голтам вода. Ќе се удавам! Немав друг избор. Морав да излезам. Ме прифатија двајца. Ми рекоа да се слечам гол. Ми фрлија војничка блуза и пантолони. Титовка без петокрака ѕвезда. Па цокули. За среќа, само малку ми беа поголеми. Ми седнаа на едно столче. Стрижење и бричење. Многу подобро ќе се избричев сам со оние мои налчиња! Дури тогаш забележав дека од местото каде што бев, па речиси до врвот на овој остров, беа построени две колони една наспроти друга. Во нив овие војници, каков што насила станав и јас не очекуваа нестрпливо готови да не растргнат! Слично како милиционерите кога излегувавме од вагоните. Но оваа колона, имав впечаток, беше недогледна. И низ неа пропуштаа еден по еден. Оној што ќе паднеше, забележав, го извлекуваа настрана како трупец, како цепеница! На почетокот на овој строј, а тоа беше официјалното име на оваа мелница за мелење човечко месо, останавме само уште неколкумина. Знаев што ме очекува. Но немаше друг излез. Морав да ја искусам и оваа Голгота. А овој остров, навистина беше голгота! со таа разлика, што на неговиот врв имаше илјадници крстови. Еден од нив беше и мојот. Затоа ниту мислев, ниту се обидов да смислам нешто. Во тој момент двајца ме уфрлија во стројот. Тој почна да функционира. Дожд од удари и плуканици. Претрчав неколку стотини метри. Можеби ќе претрчав и повеќе, но некој ме удри по тилот со летва. Паднав. Во ушите ми ѕунеше: "Бандо, бандо!" измешано со "Тито-партија!", "Тито-партија!" Навистина, кој ли беше бандит во овој случај! Тоа беше последното што го помислив пред да изгубам свест..." Кога стапив на должноста јавен обвинител на 15 април лани ми беше подарена со посвета книгата "Етика" од д-р Кирил Темков. Уважениот д-р Темков е професор по предметот етика на Филозофскиот факултет во Скопје. Еден сегмент од содржината на книгата ќе го споменам и тоа со поднаслов "Десетте Божји заповеди", кој претставува е етички систем во човековата историја, почитувајќи ги и другите верски определби и убедувања на нашите граѓани. Деветтата заповед гласи: "Не сведочи лажно против својот ближен!" Професорот Темков ќе даде свој коментар и ќе запише: "...Таа укажува на страшната реалност на човекот - својата моќ на мислата, на говорот, на исказот - кој му се дадени за да ја дофаќа вистината, да го изговара сознанието и да се разбира со луѓето, да ја користи против другите луѓе, со кои го дели животот, за да го оцрни и упорпасти својот близок. Краен е негативитетот на оцрнувањето, озборувањето, кодошењето, лажното сведочење , апсолутна е неморалноста на неговорењето вистина, на говорењето невистина за другиот, на користењето на својот дух и говор тој да се уништи, соучесништвото во неговото упропастување. Тоа се најцрните можни човечки дејствија. Како негативно користење на органот на вистината, лагата и лажното сведочење претставуваат негирање на умот и говорот, тие се основа за нивно отфрлање, за неверување во нив за една општа недоверба, за уривање на рационалната основа на постоењето. Како мизерно и тажно прозвучува лажниот збор против другиот човек. Користејќи ја генералната доверба во неговата вистинитост, тој ја декласира својата вредност - правејќи го целиот свет недоверчив и исплашен. Лажачите се крадачи на животот на другиот, црнила меѓу најнегативните црнила. Зборувањето вистина е света задача. Почитувањето вистина е најважна задача на човештвото и на секој човек посебно, особено и денес, по еден период во кој таа беше криена и премолчувана, дотерувана, а сиот живот обвиткуван со лаги..."

http://209.85.129.132/search?q=cache:qlsUwjuLRqcJ:star.dnevnik.com.mk/default.aspx%3Fpbroj%3D1287%26stID%3D2147476461+%D0%A1%D1%82%D0%B0%D0%B2%D1%80%D0%B5+%D0%8F%D0%B8%D0%BA%D0%BE%D0%B2+%D0%A1%D0%B2%D0%B5%D0%B4%D0%BE%D1%88%D1%82%D0%B2%D0%B0+%D0%B7%D0%B0+%D0%B7%D0%BB%D0%BE%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%80%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B0%D1%82%D0%B0+%D0%B8+%D1%81%D0%BC%D1%80%D1%82%D0%BD%D0%B8+%D0%BA%D0%B0%D0%B7%D0%BD%D0%B8+%D0%B1%D0%B5%D0%B7+%D0%BF%D1%80%D0%B5%D1%81%D1%83%D0%B4%D0%B8&hl=bg&ct=clnk&cd=1&gl=bg

(Авторот е јавен обвинител во Република Македонија)